buhurdan

• tombul, yuvarlak, elde gezdirilebilen tütsülük. genelde kiliselerde kullanılır, içinde günlük ağacı yaprakları yakılır. (bkz: buhurdanlık)
• ankara etnoğrafya müzesi'nde en güzel örnekleri teşhir edilen bir nevi tütsülük.
• insanların bir araya geldiklerinde, terleme ve diğer fiziki sebeplerle yaydıkları kokular, geçen zaman zarfında içinde bulundukları kapalı alanın havasını teneffüs edilemez hale getirir. ilk çağlardan günümüze kadar değişik milletler ve dinlerden olan insanlarca, yakıldığı zaman güzel koku çıkaran buhur (öd ağacı, misk, lâdin gibi ağaçlardan kıyılarak yapılan karışım) keşfedilmiş ve buhurun yakılması için de buhurdan icad edilmiştir.
  
  yukarıda anlattığım sebeplerden dolayı buhurdanı bir millete mâl etmek, şu milletten şu millete oradan da şuraya geçmiştir demek, kim olursa olsun menşeini kendisine bağlamak fanatiklik olur kanaatindeyim. afrikalı, asyalı, avrupalı, amerikalı kavimler, budisti, musevisi, hıristiyanı, müslümanı ve hatta ilkel kabileler buhur hadisesini dinî ve din dışı kullanmışlar ve kullanmaktalar. işte aklın yolu birdir durağındaki buluşmadan müslüman türkler de payını almış, özünü ve biçimini kendi dinî ve sosyal hayatının ihtiyaçları istikametinde şekillendirerek güzel eserler vücuda getirmiştir.
  
  buhûrdân kelimesi farsça olup, arapçası bahûr, türkçesi tütsüdür. tütsü, milletlerin kabile oldukları dönemlerde bulunmuş, ilk din ve büyü ayinlerinde kullanılmıştır. bu hoş kokulu hadise daha sonraki semavî dinlerde de yerini bulmuştur.
  
  türklerde tütsüyü bütün tarihleri boyunca görmek mümkündür. islâm dininin yayılması ile onu kabul eden küçük asya türklerinin anadolu'da kurmuş oldukları selçuklu ve osmanlı devletlerinde buhur, özellikle dinî günlerde ve toplantılarda âdet olmuştur.
  
  buhurdana mangalın çok çok küçültülmüş bir şekli olarak bakabiliriz. ancak mangaldaki kömür yerine buhurdanda buhur yakılır ve yine mangalda olduğu gibi kubbe biçiminde, hava teneffüsü için delikleri olan bir üst kapak kullanılır. alt teknesinde yanan buhur, üst kubbenin deliklerinden koku yayar. buhurdan biçimleri genellikle yapıldıkları devrin mimarî özelliklerini de taşırlar. yine buhurdanlarda biçim olarak meyve şekilleri çok kullanılmış olup, çam kozalağı ve haşhaş kapsülleri formlarına da sık rastlanır.
  
  birçok sanat dalımızda olduğu gibi, buhurdanların büyük bir kısmı gümüşten yapılmış olup, en çok kullanılan usul ise gümüş kakma (dövme) ile delik işi teknikleridir. bu teknikte önce dövüle dövüle levha haline getirilen gümüşe daha sonra, tasarlanan ana formu elde etmek için çeşitli çekiç ve örslerde, âdeta elde tutulan bir âbide maketi gibi şekil kazandırılır. daha sonra kakmacı ustasına gönderilen buhurdan içine zift doldurulduktan sonra ustanın hünerli ellerinde üzeri tezyin edilir ve sonra kubbesine çelik kalemlerle delik işi yapılır. kakma yapılmadığı hallerde kalemkâr üzerine kalem işi yapar.
  
  buhurdanlar ekseriya üç ayak üzerine otururlar ve ayakları zarif ve kıvrımlıdır. bunların altında ise kendi yapım tekniğine ve şekline uygun bir tablası mevcuttur. ayrıca yine üç tarafından zincirlerle asılanları vardır. bu zincirler kırk elli santim uzunluğunda olur ve yukarıda birleşerek bir halkaya veya daha güzel bir tutaca sahiptirler. zincirleri daha çok büyük toplantılarda cemaat arasında dolaştırmak içindir.
  
  buhurdanların altından dahi yapılmış olanları vardır. ancak gümüşün dışında orta halli aileler için bakırdan ve sarıdan yapılanları da olur. bilindiği gibi tombak (cıvalı altın kaplama) olanları her zaman ayrı bir değer taşımıştır. bugün müze ve özel koleksiyonlarda çok güzel, sanat değeri yüksek buhurdanlar mevcuttur.
  
  geleneğimizde buhurdanların teşrifatçısı, yani onunla beraber kullanılan gülabdandan gülsuyu dağıtılırdı. onun içindir ki, buhurdanların gülabdanlarla beraber satılmaları âdetti.
  
  buhurdanların şamdan şeklinde olanlarına "micmer" denirdi. onlar da çeşitli madenlerden yapılırlardı. micmere, amber veya diğer hoş kokulu ağaç tozlarından yoğrularak yapılan ve mum şekline getirilen çubuklar dikilir ve yakılırdı.
  
  buhurun dumanlı havası, halk arasında büyü diye bilinen, kişilerin hak etmedikleri veya çok arzuladıkları mevkilerin, veya gönül işlerinin halli için, ya da kötü nazarların definde bir vasıta olarak da kullanılmıştır.
  
  kapalı mekânların havasını değiştirmek için kullanılan buhurdan, tabiîdir ki açık havada yakılınca fayda sağlamayacağı gibi yakılmasına lüzum da yoktur. onun içindir ki istanbul dilindeki "ok meydanında buhur yakmak" sözü lüzumsuz ve nafile çabalar için kullanılmış çok güzel bir sözdür ve bu sözün içeriği eski okmeydanı’nı tanıyanlar için bir başka mânâ kazanır.
  
  bütün emeklerimizin iyiyi, güzeli ve faydalıyı getirmesi dileklerimle.
  
  doç. dr. m. zeki kuşoğlu imzalı bu yazı, ilgi dergisinden alınmıştır.
  
  hakkinda yazilan bu uzunluktaki bir yazidan sonra buhurdan denen seyin sekli nasildir acep? diye merak edenler icin:
  
  http://images.google.com/…tf-8&oe=utf-8&sa=n&tab=wi
• içinde tütsü yakılan kaba denir. genelde bakır olduğu görülmektedir.
• (bkz: toban)
• ingilizcesi incensory olan genelde ayin amaçlı kullanılmış nesne.
  
  sac ayaklısı değil de zincirli varyasyonu için bkz şöyle bir şey
• yanlış olarak buhurdanlık denen buhur yayıcı.
  buhurdan veya buhurluk doğru kullanım şekli.
  
  (bkz: buhurdanlık/@sanbo)
• alt kısımdaki mum yandıkça üstüne koyulan miktar su ve aromatik yağ ile etrafa güzel koku yayılmasını sağlayan eşya.
  bir aydır kullanıyorum. iki bölümden oluşuyor. alt kısıma tealight mum yakıp koyuyorum. üst kısımdaki hazneye ise suyun içine seçtiğim lavanta, sandal, yasemin, white musk, lotus yağlarından birini 5-10 damla kadar damlatıyorum. alt kısımdaki mum yandıkça mis kokulu su buharı havaya yayılıyor. ışıkları kapatınca da çok güzel bir görüntü oluşuyor. meditasyon yaparken de kullanıyorum, müthiş iyi geliyor.
  çok uzun zamandır tütsü kullanıyordum. ancak buhurdan kullanmaya başladığımdan beri tütsü çok ağır ve geniz yakıcı gelmeye başladı sadece cannabis tütsüsü yakıyorum artık.
• nane kokusuna bayılan biri olarak nane yağıyla kullandığım süper icat.
• ben bununla ve bu aroma terapici tayfa ile çok dalga geçiyordum lakin bazıları gerçekten hoş kokuya sahip yağlar var. sanırım bir tane edineceğim. terapi kısmıyla dalga geçmeye devam tabi ki.