res gestae divi augusti

• efendim; augustus un elimize ulaşmış tek eseri. türkçeye ankara anıtı olarak çevirebiliriz. fakat bizim şu an kitaplaşmış halinde gördüğümüz kısmı, index rerum a se gestarumdur. (kendisi ytarafından yapılan işlerin listesi)
• türkçeye "tanrısal augustus'un gerçekleştirdiği şeyler" şeklinde çevrilebilir.
  
  imparatorların tanrısallaştırılması erken imparatorluk döneminde görülen bir durum olmuş, iulius ve augustus bu mertebeye yükseltilmişlerdi zira.
• augustus'un ozgecmisi, cv'si, hayat hikayesi de denilebilir. bu yazit roma imparatorlugunda uc yerde bulunur: roma'da augustus'un mauseleum'unda ve ankara'daki augustus tapinaginda. (ucuncusu nerdeydi hatirlamiyorum, biliyorsaniz bi zahmet siz ekleyiverin).
• bir kısmı şudur efendim:
  
  tanrisal augustus'un, yeryuzunu roma halkinin egemenligi altina almak icin basardigi isleri, roma devleti ve halki icin yaptigi harcamalari gosteren belgenin bir kopyasi asagidadir. asil belge roma' da dikili iki sutun uzerine kazinmistir.
  
  i
  
  on dokuz yasimda, kendi ozel kararim ve ozel harcamalarimla bir ordu kurdum. bu orduyla devleti, altinda ezilmekte oldugu partinin gemenliginden kurtararak yeniden ozgurluge kavusturdum.
  bunlardan dolayi senato, c.pansa ile l.hirtius' un konsullukleri zamaninda, beni onurlandiran karariyla uyeleri arasina kabul etti. ayni zamanda, konsulluk yapmis olanlarla birlikte oy verme hakkini bagisladigi gibi, imperium da verdi.
  devletin bir zarara ugramasini onlemek icin propraetor niteligiyle benim de konsullerle birlikte onlem almami buyurdu.
  ayni yil her iki konsul de savasta olunce, halk beni konsul yapti ve devlete yeniden duzen verecek uc kisiden biri olarak secti.
  
  ii
  
  babami oldurenleri surgune gonderdim. boylece yasaya uygun olarak kurulmus mahkemelerle, cinayetlerinin ocunu aldim. sonradan devlete karsi savas actilarsa da, onlari savas alaninda iki kez yendim.
  
  iii
  
  butun dunyada, karada ve denizde, ic ve dis savaslara giristim. utku kazaninca, sag kalan butun yurttaslara acidim. tehlikesizce bagislanabilecek olan yabanci uluslari yok etmektense korumayi yegledim.
  bes yuz bin kadar romali yurttas, bana asker andiyla baglandi. hizmetleri sona erince, bunlarin uc yuz binden biraz cogunu kolonilere yerlestirdim ya da kendi municipium larina gonderdim. hepsine de tarafimdan satin alinmis arazi yahut arazi yerine kendi servetimden para verdim.
  uc sira kurekli gemilerden daha kucuk olanlari hesaba katilmamak uzere, alti yuz gemi ele gecirdim.
  
  iv
  
  iki kez ovatio zafer alayi yaptim, uc kez de curulis zaferi kutladim; yirmi bir kez "imparator" diye selamlandim. sonradan senato' nun onuruma yapilmasina karar verdigi bircok zafer alayini kabul etmedim.ayni bicimde, her savasta adadigim adaklari yerine getirirken defne dalindan celenkleri capitolium a koydum. tarafimdan ya da korumam altindaki legatlar tarafindan karada ve denizlerde kazanilan zaferlerden dolayi, senato elli bes kez ölümsüz tanrilara supplicatio yapilmasina karar verdi. zafer alaylarinda arabamin onunde dokuz kralla kral cocugu gidiyordu. bu satirlari yazmakta oldugum sirada, on uc kez konsul olmustum. tribunluk yetkimi otuz yedi yildir kullaniyordum.
  
  v
  
  m.marcellus ile l. arruntius' un konsullukleri zamaninda, hem yoklugum sirasinda , hem de roma' da bulundugumda, halk ve senato tarafindan onerilmis olmasina karsin diktatorlugu kabul etmedim. son derece buyuk bir yiyecek kitliginde, "yiyecek saglanmasi gorevi" ni ustlenmekten cekinmedim. bunu o denli basariyla yonettim ki birkac icinde harcadigim parayla butun ulusu korkudan ve ugradigi yikimdan kurtardim. ayni zamanda, her yil yenilenmek uzere yasam boyu verilen konsulluk gorevini kabul etmedim.
  
  vi
  
  m. vincus ile q. lucretius' un ve yine p. ile cn. lentulus' un ve ucuncu bir kez paulus fabius maximus ile q. tubero' nun konsullukleri zamaninda, senato ile roma halkinin elbirligiyle, beni en genis yetkiyle donatip yasalarin ve genel ahlakin koruyucusu olarak secmeye karar vermis olmalarina karsin, atalarimizin geleneklerine uygun olmayan bir memurlugu kabulden cekindim. senato'nun, tarafimdan alinmasini diledigi onlemleri tribunluk yetkime dayanarak aldim. bu yetkimde bana yardim etmek icin bes kez senato' dan bir calisma arkadasi istedim ve aldim.
  
  vii
  
  devlete yeniden duzen vermek uzere kurulmus olan ücler meclisi' nin araliksiz on yil uyeligini yaptim. bu satirlari yazmakta oldugum bugune dek, tam kirk yil princeps senatus konumunda bulundum.
  pontifex, augur, kutsal ayinlere bakan on bes uyeden biri, dinsel ziyaret hazirlayan yedi kisiden biri, arval kardeslerden "titii sodales" lerden biri ve fetialis oldum.
  
  viii
  
  besinci konsullugumde, halktan ve sanato' dan aldigim buyruk uzerine, soylularin sayisini artirdim. uc kez senato secimi yaptim. altinci konsullugumde, calisma arkadasim m. agrippia ile bir nufus sayimi yaptirdim. kirk bir yillik bir aradan sonra, iustrum yaptim. bu iustrumda dort milyon altmis uc bin romali yurttas sayildi. ikinci kez c. censorinus ile c. asinius un konsullukleri sirasinda, konsul yetkisiyle yalniz basima bir iustrum yaptim. bu ikinci iustrumda dort milyon iki yuz otuz uc bin romali yurttas sayildi. ucuncu bir kez sex. pompeius ile sex. appuleius' un konsullukleri sirasinda, yine konsul yetkisiyle oglum tib. caesar calisma arkadasim oldugu halde, iustrum yaptim. bu ucuncu iustrumda dort milyon dokuz yuz otuz yedi bin romali yurttas sayildi. yeni yasalar yaparak atalarimin eskiyerek uyulmaz duruma gelmis olan bircok gelenegini yeniden canlandirdim. kendim, bizden sonra gelecekler icin oykunmeye deger bircok ornek biraktim.
  
  ix
  
  senato, sagligim icin konsuller ve rahipler tarafindan yilda bir adaklar sunulmasina karar verdi. bu karara uygun olarak ben asarken, bircok kez, kimi zaman en yuksek dort rahip dernegi tarafindan, kimi zaman da konsuller tarafindan oyunlar duzenlendi. bunlardan baska, butun yurttaslar, ozel olarak ya da kasaba kasaba, butun tapinaklarda sagligim icin hic durmadan kurban kestiler.
  
  ...
  
  latinceden çeviren:
  hamit dereli
  
  kaynak:
  http://www.latince.net/
  
  ...idi bir zamanlar.
• http://penelope.uchicago.edu/…/res_gestae/home.html adresinden latince / yunanca / ingilizce 'sine ulaşmanın mümkün olduğu anıt.
• res gestae divi augusti, (latince: "tanrısal augustus'un fiiliyatı") roma imparatoru augustus'un kendi ağzından hayatını ve başarılarını anlattığı anıtsal kitabedir. türkçeye "ankara anıtı"olarak çeviremeyiz. monumentum ancyranum (ankara anıtı), ankara'daki augustus ve roma tapınağını ya da "res gestae divi augusti" olarak bilinen ve ilk roma imparatoru augustus'un yaptığı işlerin tekrar dökümünü yapan, tapınak duvarı üzerine kazınmış yazıtı kasteder.res gestae divi augusti'nin günümüze ulaşmış en iyi kopyasıdır.monumentum antiochenum, monumantum apolloniense ayrıca anadolu'dadır, yani res gestae divi augusti'nin kopyaları sadece türkiye'dedir ama diğer ikisi monumentum ancyranum kadar iyi durumda değildir.
• self-propagandadır...
• bu yazıtı ilk kez 1865'de yayımlayan theodor mommsen, buna 'antik yazıtların ecesi' der. çevirmeni hamit dereli'nin belirttiğine göre, pisidia antiokhia'da (yalvaç) ve apollonia'daki (uluborlu) eşleri tek dillidir. hem grekçe hem latince metnin bulunduğu tek yazıt sadece ankara'dadır.
• roma imparatorluğu'nu tesis etmiş gaius iulius caesar octavianus'un "en saygın olan" anlamına gelmekte olan augustus unvanıyla onurlandırılmasıyla beraber kullanmaya başladığı bu ismin nelere kâdir olduğunu göstermesi açısından büyük ehemmiyet teşkil eden ve senelerce yaşadığım ankara'da bir kez gidip görememiş olmamla beni adeta kahreden yazıt, nam-ı diğer monumentum ancyranum.
  
  esasen augustus'un ustalıkla kurduğu principatus yönetim sisteminin akıllıca kaleme alınmış ve pek ayrıntılı olmasa da yine de ana hatlarıyla ve epeyce taraflı bir gözle anlatılmakta olduğu bir tanıtımı gibi görünüyor olsa bile bilhassa augustus'un bizzat kendi cebinden yaptırdığı tapınaklara, lejyon kışlalarına ve konutlara vurgu yapan ve kuvvetle muhtemel m.s. 14 senesindeki vefatından sonra kaleme alınan kısım, belki de bu metnin en mühim kısmını teşkil etmektedir. bu bölümde belirtildiğine göre toplam 600 milyon denarius tutarında bir harcamayı cebinden yapmış olan, halkını çok seven bir imparator figürü karşımıza çıkmaktadır.
  
  öte yandan, metnin daha gerilerine gittiğimizde bilhassa m.ö. 44 ilâ m.ö. 27 seneleri arasındaki dönemde, yani gaius julius caesar'ın katliyle augustus'un "augustus" olması arasında geçen dönemde imparatorun nasıl barışçıl ve savaş ile ikilikten kaçınmaya çalışan bir karaktere sahip olduğu vurgulanmaktadır ki m.ö. 42 senesinde marcus antonius ile birlikte girmiş oldukları proscriptio sürecini bile biraz olsun bilen biri, bunun babalar gibi bir propaganda olduğunu anlayabilmektedir. tıpkı manevî babası caesar gibi, augustus da propaganda konusunda tek kelimeyle dominant bir karakterdir, bunu da eklemeden geçmemek lazım geliyor.
  
  ankara'ya kim bilsin ne zaman gerçekleşecek bir dahaki gelişimde augustus tapınağı olarak bilinen altındağ'daki yapının duvarlarında yazılı dünya'daki tek örnek olan bu çekici, merak uyandırıcı, propagandist ve bir o kadar da dönemin ruhuna aykırı metne büyük bir hayranlıkla muhtemelen saatlerce bakacağım.
• latince'den türkçe'ye tercümesiyle "tanrısal augustus'un eylemleri", ilk roma imparatoru imperator caesar divi filius augustus'un görsel kendi ağzından hayatını ve başarılarını anlattığı metindir.
  
  res gestae (yapılan işler), doğası gereği objektif olamaz ve imparatorun kendisi tarafından yazılmıştır. daha çok augustus tarafından m.ö. 27 yılında kurulan principatus (imparatorluk dönemi)'nin bir propagandası niteliğindedir.
  
  imparator augustus, m.s. 14 yılında ölmeden önce, romalı tarihçi suetonius'a göre üç parşömen rulo, yine romalı tarihçi cassius dio'ya göre dört parşömen rulo halinde mühürlenmiş vasiyetnamesini roma'daki vesta tapınağı'na bırakmıştır.
  
  bu rulolarda şunlar bulunmaktaydı:
  * cenaze töreninin nasıl yapılması gerektiği hakkında talimat.
  
  * latince olarak kendisinin şahsi ifadesi ile hazırlamış olduğu yaşam hikâyesi (latince:index rerum gestarum).
  
  * bunların bronz levhalar üzerine aynen kazılmasını ve bu bronz levhaların roma'daki anıtsal mezarı önüne konulmasını istemiştir.
  
  * hükmü altında bulunan imparatorluğun tümündeki durum, imparatorluk ordusunun büyüklüğü ve devlet hazinesi ve imparatorun hazinesi ve gelirlerinin birer bilançosu.
  
  rulolara latince "res gastae" adı verilmektedir ve bu rulolardaki metin, roma'da bulunan augustus'un anıt mezarının önünde bulunan iki sütuna takılmış olan iki bronz tablet üzerinde bulunmaktaydı. bronz tabletler günümüze ulaşmamıştır.
  
  bu bronz tabletlerde bulunan metinler, geniş roma imparatorluğu arazilerinde sonradan yaptırılan tanrısal augustus tapınaklarının ve anıtların duvarlarına da kazılmıştır.
  
  geçmişte ve bugün, tarihçiler arasındaki en büyük tartışma konusu, augustos'un vesta tapınağı'na verdiği belgelerde bir dördüncü parşömen rulo bulunup bulunmadığıdır.
  
  eğer bu dördüncü parşömen rulo mevcut idiyse, bu rulonun işlediği konunun, augustus'un kendini takip eden imparator tiberius'a ve roma senatosu'na ithafen, iç ve dış politikaların ne olması gerektiğine dair augustus'un tavsiye ve nasihatlarını içerdiği düşünülmektedir.
  
  günümüze kadar en eksiksiz olarak gelmiş olan ankara anıt'nda bulunan kopya metinlerde, augustus'un üvey babası jül sezar'ın suikaste kurban gittiği tarih ile augustus'un tartışmasız imparator haline geldiği aktium arasında kalan süre içerisinde meydana gelen olayların roma halkı gözünde parlatılması amaçlanmıştır.
  
  julius caesar'ın katilleri brutus ve cassius'dan, isimleri ile anılmak yerine basitçe "babamı öldürenler" olarak bahsedilmişdir.
  
  filippi savaşı'nın yapıldığı yer sadece passim (burası/orası) olarak anılmış, isim verilmemiştir.
  
  augustus'un doğudaki rakipleri olan marcus antonius ve sextus pompeius da metinde isimsiz olarak kalmışlar, adları bile anılmamıştır. antonius, "savaşta dövüştüğüm adamla birlikte olan" şeklinde anılmış sonradan sadece "korsan" olmuştur.
  
  metin, dört bölüme ayrılmış toplam 35 paragraftan, kısa bir giriş ve ölümünden sonra eklendiği düşünülen bir son bölümden oluşur.
  
  * ilk bölüm (2-14 paragraflar arası);
  bu bölümde augustus'un politik kariyerinden; ona verilen ve hayatta iken adına verilmiş özel şeref unvanları, payeler ve şerefsel görevler sıralanmaktadır.
  
  * ikinci bölüm (15-24 paragraflar arası);
  augustus'un italya ve onun yurttaşlarına, askerlerine bağışladığı para, buğday ve arazilerin listesi, imar faaliyetleri, düzenlediği gladyatör gösterilerinin dökümünü içerir.
  
  metin, tüm bu ödemelerin augustus'un kendi parasından ödendiği konusu üzerinde hassasiyetle durur.
  
  * üçüncü bölüm (25-33 paragraflar arası);
  askeri faaliyetlerini ve saltanatı sırasında diğer uluslarla nasıl ittifaklar kurduğunu tarif eder.
  
  * son bölüm (34-35 paragraflar arası);
  bu bölümde, augustus adının ve "ülkenin babası" unvanlarının aslının ne olduğunu açıklayan delillere yer verilmektedir. augustus'un yönetimde roma'nın sahip olduğu durumu özetler.
  
  son metin (muhtemelen augustus tarafından değil de, bir üçüncü şahıs tarafından yazılmıştır) tüm metni özetler ve augustus'un tamir ya da inşa ettirdiği yapıları listeler.
  
  bu metinde yer alan bilgilere göre, bayındırlık projeleri için kendi servetinden yaptığı harcamanın tutarı toplam 600 milyon gümüş denarius
  civarındadır. (günümüzde, roma imparatorluğu'nun yaptığı "yıllık" kamu harcamalarının 200-300 bin gümüş denarius olduğu hesaplanmıştır, dolayısıyla metinde abartı olabilir.)
  
  orijinal parşömen ruloları ve bronz plakalar kayıp olmakla birlikte, günümüze kadar ulaşan kopyalardan en dikkat çekici olanı, neredeyse eksiksiz olarak okunabilen latince orijinal metin ve yunanca çevirisinin bulunduğu;
  
  - ankara'daki hacı bayram camii yanındaki augustus tapınağı üzerindeki monumentum ancyranum (ankara anıtı) dır.
  görsel1, görsel2
  
  diğer ikisi de, pisidya bölgesinde bulunan;
  - bugünkü yalvaç'daki antiocheia antik kentinde (monumentum antiochenum)
  
  - bugünkü uluborlu'daki apollonia antik kentinde (monumentum apolloniense) bulunur.
  
  günümüze kadar en eksiksiz olarak gelmiş olan metne sahip monumentum ancyranum veya ankara anıtı, 14 ekim 1972 tarihinde tapınakla birlikte tescillenerek birinci derece kültür varlığı ilan edilmiştir.
  
  "res gestae divi augusti" metninin kopyası, ankara anıtı'nın iç ve üç duvarına latince olarak kazılmıştır. bu altı sayfalık latince yazıtın her bir sayfası 2,7 metre yükseklikte duvara kazılmıştır ve her duvar 4 metre enindedir.
  
  bu 6 sayfa latince yazıttan, girişin sol tarafında bulunan ilk 3 sayfasında 46 satır bulunur ve bunun bölümlerinin başlıkları her üç sayfanın üzerinde 2,5 satır olarak verilmiştir.
  
  girişin sol tarafında bulunan 3 sayfa için ise, her bir sayfa 54 satırdan oluşmaktadır.
  
  bu şekilde düzenlenen yazıtın, şimdi kaybolmuş roma'daki bronz orijinaline benzetilmek için yapıldığı düşünülmektedir.
  
  bu 6 sayfada her bir satır ortalama olarak 60 latince harften oluşmaktadır. paragrafları göstermek için paragraftaki birinci harf marjdan bir harf dışarı çıkar.
  
  cümle sonlarında bulunması gereken "nokta" yerine 7 şeklinde bir sembol kullanılır.
  
  ankara anıt'ındaki cella'nın güneybatı dış duvarlarına ise latince metnin yunanca çevirisi kazınmıştır. bu dış duvar kıyısında çok uzun zamandan beri evler inşa edildiği için yunanca metni okumak ve bu metinlerin alçıdan kopyalarını almak çok zor, bazen imkansız olmuştur.