oryantalist

• batı'nın gözlükleriyle doğu'ya bakan kişi. bir nevi, uzağı okuyamayıp, "ama ben uzağı da okumak istiyorum," demesine mukabil, hipermetrop gözlük kullanan şahıs.
• piyer loti de unlu bir oryantalisttir ve bu sebeple istanbul'u epey ziyaret etmisligide vardir. bazi eserlerinde bu etki gorulebilmektedir.ancak nazim hikmetin bu oryantalistlere bir giydirmisligi vardir.
  
  "tevekkül!
  kısmet!
  kafes, han, kervan
  şadırvan!
  gümüş tepsilerde rakseten sultan!
  mihrace, padişah,
  bin bir yaşında bir şah.
  minarelerde sallanıyor sedef nalınlar,
  burunları kınalı kadınlar
  ayaklarıyla gergef dokuyor.
  rüzgarlarda yeşil sarıklı imamlar ezan okuyor!"
  
  iste frenk şairinin gördüğü şark!
  işte
  dakikada 1.000.000 basılan
  kitapların
  şark'ı!
  lakin
  ne dün
  ne bugün
  ne yarın
  böyle bir şark
  yoktu,
  olmayacak!
  ....
  hatta sen
  sen pier loti!
  sarı muşamba derilerimizden
  birbirimize
  geçen
  tifüsün biti
  senden daha yakındır bize
  fransız zabiti!
  fransız zabiti sen
  o üzüm gözlü azadeyi
  bir orospudan
  daha çabuk unuttun!
  kalbimize diktiğin
  azadenin taşını
  bir tahta hedef gibi topa tuttun!
  bilmeyenler
  bilsin:
  sen bir şarlatandan başka bir şey değilsin!
  şarlatan!
  çürük fransız kumaşlarını
  yüzde beş yüz ihtikarla şarka satan:
  piyer loti!
  ...
  n hikmet
• yanlış olarak dansözcülük manasında kullanılır. oysa doğu dili, tarihi ve edebiyatı bilgisiyle ilgilidir. vedet oryantalist, oryantalizmin kitabını yazmış, en baba oyantalist demektir
• batılı, doğuyu niçin merak eder? kendi varoluş sancılarını ezilmiş doğu toplumlarının gerçek acılarına bakarak dindirmeye çalıştığı için mi, daha iyi bir insan olma yolunun en önemli durağı doğu olduğu için mi, doğuda insan olmanın bedeli daha ağır ödendiği için mi? batılı neden ait olmadığı bu toprakların izini sürer? sırlar, gizemler ve söylencelerle bezeli egzotik doğu kültürlerinde kendisine unutturulan, hafızasından çıkarılan bir dünyaya giriş kapısını bulmayı umduğu, insanın özüne dair bir bilmeceyi çözebileceğini düşündüğü için mi? insan olduğunu hatırlamak için mi?
  
  julia 20’li yaşlarının sonunda genç bir alman kadın. gazeteci. uzun etekleri, gümüş küpeleri ve boynuna doladığı tülbentleri ile türkiyeli herhangi bir kadından ayırt edilemeyecek bir görünüme sahip. ah bir de saçının sarısı, gözünün mavisi, yüzünün batı avrupalı ifadesi kimliğini ele vermese… erasmusla türkiye’ye giden, bir süre sonra türkçe’yi de söken, bir de türk erkek arkadaş edinen julia türkiye’ye karşı nasıl bir tutum benimsemesi gerektiğini bilmeyen avrupalıların güzel bir örneği, sevsin mi nefret mi etsin karar veremeyenlerden. türkçe bildiği için artık türkiye gündemini de bianet, radikal gibi sol duyarlılığı yüksek medya organlarından takip edebiliyor. anlıyor türkiye’yi, anladığını sanıyor. ve bana soruyor:
  
  -o kadının adı neydi, hani sen de biliyorsundur, şimdi yine davası görülecek…
  
  -pınar selek’i diyorsun.
  
  -onunla konuşmak istemiştim ben, belki türkiye’den de tam karşıt görüş bildirecek birisini bulurum diye düşündüm, resmi bakış açısını savunan biri…
  
  -o biraz zor, dava süreci devam ediyor, sanmıyorum ki biri görüş bildirsin.
  
  -peki tam olarak neyle suçlanıyor?
  
  -(iç ses: bilmiyorsan niye ilgileniyorsun?)
  
  konuşma ilerliyor…
  
  -bir de reşit olmayan kürt çocuklar var hapishanelerdeki, o konu da çok ilginç… yani sadece pkk gösterilerine katıldıkları için içeri atılıyorlar….
  
  konuşma ilerliyor…
  
  -elif şafak da ülkesine dönemiyor galiba, ben o kitabı okudum (baba ve piç), hiçbir şey göremedim yani, orada suç teşkil edebilecek ne olabilir ki?
  
  -yok o aslında günlük gazetelerden birinde yazıyor, bir sorun yok…
  
  diyorum ama sinirlendiğimi de fark ediyorum. aynı eleştirileri kendim yaparken julia’nın sözlerinin sabrımı niye taşırdığını anlatmak da güç. galiba onda o yukarıdan, o hassas, o sözde duyarlı, batıdan doğuyu düzeltmeye, doğunun sorunlarını köşelerine haber yaparak bu toplumların bütün sorunlarını çözme hevesindeki gazetecilerin, politikacıların tümünü görüyorum. oysa onun fazla da suçu yok, ekonomik sorunlarının çoğunu çözmüş, insan hakları ihlallerinin doğu toplumlarına kıyasla daha az yaşandığı, yargının işlediği bir ülkenin çocuğu. ve bu çocuğun yolu, günün birinde işlerin kendi ülkesindeki gibi gitmediği, haksızlığın, adaletsizliğin yüzyıllardır günlük hayatın bir parçası olduğu bir ülkeye düşüyor. türkiye onu heyecanlandırıyor, chp’nin kemalist, akp’nin devrimci olduğunu düşünüyor, istanbul’a bayılıyor, orhan pamuk deyince gözleri parlıyor. türkler, ermeniler, kürtler, aleviler, süryaniler yani anadolu coğrafyasının tüm zenginliği onu kendisine çekiyor. orada daha mı insan olduğunu hissediyor?
  
  o ve onun gibiler, kürt hareketine de destek verseler, filistinlilerin de yanında yer alsalar, iran’da kadın haklarını, afganistan’da halk iradesini de savunsalar batılı gözlüklerini çıkarmadıkları, çıplak ayaklarıyla toprakta yürümedikleri, kendi hükümetlerine, kendi siyasetlerine baş kaldırmadıkları sürece “dünyayı sözcüklerle değiştirebileceğini zanneden hevesli üç beş genç” olarak kalmaya devam edecekler. belki de kendi doğusuna batıdan bakanlardan yeğdirler, bilemiyorum…
• oryantalist müzede gezen bir insandır.
  
  "kendi" toplumunun -ki aslında onların atalarının- uzun bir süre önce içinde yaşadığı çevreyi ve dizgeyi kendisini incitmeyecek bir biçimde görmek istemektedir. o eski olanı yaşantılamak istemek değildir bu. yalnızca görmek ister. bilmek ister. kimliğini oluşturmak isteyen kişinin geçmişe dönüp bakmasından farksızdır.
  
  ancak kendi toplumunda bulamadığı bu eski dünyayı işte birileri gerçek anlamda yaşamaktadır. ne tiyatrodaki gibi oynamaktadırlar ne de müzedeki mankenler gibi "ölü"dürler. doğuda işte gerçek bir "eski dünya" varolmayı sürdürüyor. etkileşim kurabileceğiniz bir eski dünya.
  
  sürekli değişen batı ve arkasından koşup duran ancak bi türlü yetişemeyen doğu.
  
  batı korkusuzca bilmek istiyor. bilmek istemesi bilimi ve değişimi getiriyor. değişim gelişimi ve başarıyı getiriyor. doğu ise gizemci. gizemcilik onu bilmekten alıkoyuyor. bilgisizlik ise korkuyu getiriyor. elbette değişmekten de korkuyor. korkunca da saldırganlaşıyor. ama savaş alanlarında, ekonomide ve diğer heryerde bilimsel başarılarından güç alan batının karşısında ezilip kalıyor. yoksullaşıyor ve yoksunlaşıyor. artık dayanamayıp batı gibi bilmek istiyor. ama ara hep iyice açılmış oluyor. hızlıca değişmek ise ancak taklitle olanaklı.
  
  oryantaliste istediğini veren doğunun bilmek ve değişmek yerine, işte, batıyı taklit etmeyi seçmesi.
• israrla bakiniz (bkz: sarkiyatci)
• sanatında doğu kültürünü kullanan batılı sanatçılardır.
  bu sanatçılar 19. yüzyılda doğunun gizeminden etkilenerek ve "doğu çok farklı, doğu bambaşka" diyerek tası tarağı toplayıp doğuya doğru akın etmişlerdir.
  doğuya gitmek, doğuda yaşamış olmak bir ayrıcalık, bir yaşam biçimi haline gelmiştir. bu sanatçılardan kimileri osmanlı sarayında yıllarca yaşamıştır.
  doğu kültürünü özümseyenler batıya döndüklerinde bu kültürü giyimlerinde, ev düzenlerinde, hayatlarında devam ettirmişlerdir. bu da batıdaki sanatçıların da oryantalist sanata yakınlaşmalarına sebep olmuştur.
  bu dönemde ortaya çıkmış olan oryantalist sanatçılara en iyi örnek amadeo preziosi dir. kendisi en ünlü oryantalist ressamdır. o sadece kültürü resimlemekle kalmamış, bu kültürün bir parçası olmuştur.
• sokakta yürürken selamlaştığınız, yüzyüze geldiğiniz ilk defa ve belki de bi' daha asla göremeyeceğiniz kişi ve kişiler. nasıl ki ezcümle hepimiz polis olmasak da polisiz, aynı şekilde işbu fikri kimliği cüzdanımızda taşımasak da yine aynı şekilde çoğu zaman buyuz. bu son söylediğim foucalt'nun biyoiktidar kuramı ile alakadar. kraldan çok kralcı olma deyiminin detayı olan teori topluluğu idare eden güç silsilesinin bireylerin içinde başlatıldığını söyler. bu bağlamda sigortası yatmamış veyahut sigortasında mütemadiyen sorun çıkan işçi mehmet amcanın ''ulan avrupa'da yaşasak böyle mi olurdu anasını satim'' söylemi türkiye gibi doğu toplumlarında oryantalist düşüncenin iktidar ile olan sıkı bağına işaret eder.
  
  editos: imla.
• oryantalizm: din, dil, bilim, düşünce, sanat, tarih gibi alanlarda doğu dünyasını inceleyen ve doğu hakkında değer yargıları üreten batı kaynaklı kurumsal faaliyet.
• (bkz: şafak pavey)